De laatste jaren heb ik flink wat Taiwanese dichters vertaald. Wat ooit begon met een kleine selectie van 20 gedichten van 4 dichters onder de titel Als ik met vuur denk, is inmiddels uitgegroeid tot 8 bundels van 8 verschillende dichters. In een nu ver lijkend verleden schreef ik een proefschrift over de Taiwanese poëzie na 1949, maar ik merk ook nu nog vaak dat veel mensen maar heel weinig van Taiwan weten. Daarom heb ik hier een mini-blogje geschreven over het eiland, waar ik afgelopen november net weer twee weken was, op uitnodiging van het Nationale Museum voor Taiwanese literatuur. In de zomermaanden mijd ik de plek liever, want het subtropische/tropische klimaat is mij te heet, maar vanaf oktober/november is het qua weer een heerlijke plek. En niet alleen qua weer. Taiwan is een levendige smeltkroes van culturen waar de mensen gastvrijheid hoog in het vaandel hebben staan!
Taiwan heeft een complexe koloniale geschiedenis. Hoewel er waarschijnlijk altijd betrekkingen zijn geweest tussen de oorspronkelijke Austronesische bewoners van Taiwan en China (het eiland ligt maar 180 km van de zuidkust van China), werden de eerste belangrijke Chinese nederzettingen op het eiland pas in de veertiende eeuw gevormd. In de zestiende eeuw was Taiwan, alias Formosa, in handen van de Portugezen en Spanjaarden en van 1624-1662 had de Nederlandse VOC er een nederzetting. Volgend jaar wordt het begin van de relatie tussen Taiwan en Nederland dan ook op vele manieren herdacht. De Nederlanders werden op hun beurt verdreven door Zheng Chenggong. Hij is bij ons beter bekend onder de naam Koxinga, een Chinees loyalist van de Mingdynastie, die in 1644 was vervangen door de Qingdynastie van de Manchus. In 1683 kreeg die Qingdynastie alsnog het bewind over Taiwan, wat op termijn leidde tot een grote immigratiestroom vanuit Zuid-China. In 1895 werd Taiwan een kolonie van Japan, een bezetting die vijftig jaar zou duren en waarin de basis werd gelegd voor economische ontwikkeling en modernisering. Zo werden de infrastructuur en de volksgezondheid aanzienlijk verbeterd. De eerste spoorlijn werd ook tijdens die bezetting aangelegd, en zo reden er in Taiwan eerder treinen dan in China. Geleidelijk volgden er natuurlijk ook culturele aanpassingen, zo werd er op school onderwezen in het Japans met behulp van Japanse schoolboeken, en hoewel het klassiek Chinees (dat in hoog aanzien stond bij de Japanners) en het Hakka in eerste instantie nog werden toegestaan, werd het Japans in 1936 de officiële taal. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog was ongeveer de helft van de bevolking Japans geschoold.
Na het einde van de oorlog in 1945 werd Taiwan teruggegeven aan China en kwam aan dat alles een einde. Nieuwe Chinezen arriveerden, maar het hele proces van integratie verliep moeizaam: de immigranten spraken een andere taal, hadden andere eetgewoonten en hadden heel andere culturele en sociale gebruiken. De immigranten van hun kant verdachten de Taiwanese bevolking ervan te heulen met de Japanners of met de communisten. Met de komst in 1949 van meer dan een miljoen nationalisten uit China (onder leiding van Chiang Kai-shek), die de burgeroorlog van de communisten hadden verloren, braken extreem moeilijke decennia aan in Taiwan, een repressieve periode, die nu bekend staat als de Witte Terreur. Het Japans, de enige taal die een hele generatie schrijvers beheerste, werd verboden. 38 jaar lang, van 1949 tot 1987, gold in Taiwan de staat van beleg. In die periode zijn naar schatting 140.000 mensen gevangen gezet en tussen de drie- en vierduizend mensen geëxecuteerd wegens verzet tegen het nationalistische regime. Ondertussen was ook de dreiging van de Volksrepubliek China, die Taiwan als haar provincie beschouwd, voortdurend aanwezig.
Dat laatste is ook nu nog altijd het geval, maar Taiwan zelf heeft sinds de jaren 90 in toenemende mate een democratisch landsbestuur gekregen. Het gevol is dat het tegenwoordig een heel aangename, kosmopolitische maatschappij is, met vele democratische waarden zoals vrijheid van religie en meningsuiting of geslachtsgelijkheid, net zoals in Nederland. Taiwan heeft sinds mei 2016 een vrouwelijke president en als eerste land in Azië heeft het in 2019 ook het homohuwelijk gelegaliseerd. Het dichtbevolkte land (zo’n 24 miljoen mensen op een oppervlakte kleiner dan Nederland) kenmerkt zich door zijn diversiteit. Enerzijds is het rijk aan traditionele dorpen en tempels (meer dan 15.000), kent het een weid verbreid geloof in volksreligies (inclusief geloof in geesten), naast het boeddhisme, taoïsme, confucianisme en het christendom, en tegelijkertijd is het wereldwijd toonaangevend op het gebied van wetenschap en technologie. De tijd dat Taiwan het vooral moest hebben van de elektronika-export is allang voorbij. De Chinese cultuur overheerst er, maar de maatschappij is tegelijk een culturele mengelmoes waarin de Westerse, Austronesische en Japanse invloeden goed zijn geïntegreerd en geaccepteerd. Kortom alle redenen om je eens wat meer in de literatuur van Taiwan te verdiepen, bijvoorbeeld de schrijver Wu Ming-yi.